Geschiedenis

Het huidige NS stationsgebouw werd ontworpen door architect H. Menalda van Schouwenburg en werd op 1 maart 1920 in gebruik genomen. Vanwege de moeilijke periode na de Eerste Wereldoorlog werd afgezien van een officiële opening. Het ging om een bijzonder project. Het nieuwe station was een gemeenschappelijk station van de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (MESS) en de Hollandse IJzeren Spoorweg Maatschappij (HSM).

Foto: Station in 1920, Stadsarchief Deventer (HCO)

Het verving de stations van de MESS (uit 1865) en van de HSM (uit 1888). Na 1890 ontstond er vanwege de toename van het spoorvervoer al behoefte aan een gemeenschappelijk station. Beide maatschappijen beconcurreerden elkaar flink maar dat leidde vooral in Deventer tot een ongewenste situatie. Het overstappen voor reizigers was nogal omslachtig en de verkeersafwikkeling was niet efficiënt. Ook voldeden beide gebouwen niet meer en er werd in den lande - vooral met het houten station van de HSM - de spot gedreven.

Foto: Station Staatsspoor, Stadsarchief Deventer (HCO)

Een station was het visitekaartje van de spoorwegen en vormde de entree tot de stad. Veel steden legden indrukwekkende toegangswegen aan met statige herenhuizen. In Deventer werd de Keizerstraat aangelegd. Het duurde lang voordat Deventer een representatief station kreeg, zoals in die tijd gebruikelijk was. De beide spoorwegmaatschappijen kwamen jarenlang maar niet tot een akkoord.

Foto: Wachtkamer derde klasse

Uiteindelijk lukt het in 1912. Het nieuwe stationscomplex omvatte niet alleen het station, maar ook alle bijgebouwen, goederenloodsen, eilandperron, reservoirgebouw, seinhuizen en een rangeerterrein. Daarnaast had het gemeentebestuur geëist dat er viaducten zouden komen, zodat het wegverkeer geen hinder meer zou ondervinden van de vele spoorwegovergangen. Het nieuwe stationsemplacement werd verhoogd aangelegd en er kwamen vijf viaducten. Dit alles was een enorm project waarbij het trein- en wegverkeer tijdens de aanleg ongehinderd diende door te gaan.

Foto: Viaduct Hogehondstraat

In 1914 begon de aanleg onder leiding van M.A.F.H De Ranitz, ingenieur van Staatsspoor. Het duurde langer door de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog. Veel bouwmaterialen waren moeilijk verkrijgbaar en veel duurder dan begroot. Ten tijde van deze periode werden beide spoorwegmaatschappijen door tegenvallende resultaten steeds meer gedwongen samen te werken.

Foto: Reservoirgebouw en ketelhuis

In 1917 ontstond een samenwerkingsverband de Nederlandsche Spoorwegen (NS). Het betekende dat het station van Deventer ook het eerste NS station werd. De architectuur kreeg nog een monumentaal karakter en is daarmee het laatste grote station dat op die wijze is gebouwd.

Foto: Stationshal

Het station functioneerde uitstekend. Helaas werd het station vanaf de jaren zestig niet goed onderhouden, het belang van de spoorwegen was afgenomen. Na decennia van verval werd het station in 1999 een Rijksmonument. Langzaam kwam er een periode van herstel en herwaardering opgang. In het station zijn nog mooie architectonische elementen aanwezig, zoals de beschilderingen van Jan Feith in de voormalige stationsrestauratie en de groene tegeltableaus met opschriften. Het gehele complex is na honderd jaar één van de best bewaarde stations van Nederland.

Foto: Tegeltableau 'Waterplaats'